กำลังเสือโคร่ง งานวิจัยและสรรพคุณ 15 ข้อ

ชื่อสมุนไพร กำลังเสือโคร่ง
ชื่ออื่นๆ กำลังเสือโคร่ง (เชียงใหม่), นางพญาเสือโคร่ง, พญาเสือโคร่ง (คนเมืองเหนือ), ลำแค, ลำแค่ (ลั๊วะ)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Betula alnoides Buch. - Ham. ex D.Don
ชื่อสามัญ Birch
วงศ์ BETULACEAE

ถิ่นกำเนิดกำลังเสือโคร่ง

กำลังพญาเสือโคร่ง เป็นพันธุ์ไม้ ที่มีถิ่นกำเนิดในไทย และเป็นต้นไม้ประจำจังหวัดน่าน กำลังพญาเสือโคร่ง เป็นพันธุ์ไม้ที่พบขึ้นในภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 800-1,800 เมตร และพบในบางประเทศของทวีปเอเชีย ยุโรป อเมริกาเหนือ และอเมริกาใต้

ประโยชน์และสรรพคุณกำลังเสือโคร่ง

1. ช่วยบำรุงธาตุ
2. ช่วยบำรุงกำลัง
3. ช่วยเจริญอาหาร
4. ช่วยขับลมในลำไส้
5. ช่วยบำรุงเส้นเอ็นให้แข็งแรง
6. แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
7. เป็นยาอายุวัฒนะ
8. ช่วยชำระล้างไตให้สะอาด
9. บำรุงกองธาตุให้เป็นปกติ
10. แก้อาการท้องร่วง
11. ใช้บำบัดอาการผู้ป่วยเป็นโรคเกี่ยวกับมดลูกของผู้หญิงไม่สมบูรณ์ มดลูกชอกช้ำอักเสบ แท้งบุตร
12. ช่วยบำรุงเลือด
13. ช่วยรักษาโรคริดสีดวงทวาร
14. ใช้ดมแก้อาการหน้ามืดตาลายได้
15. แก้อาการปวดฟัน

รูปแบบและขนาดวิธีใช้

• ลำต้นกำลังเสือโคร่ง เข้าสูตรยา บำรุงกำลัง (ลั๊วะ)
• รากกำลังเสือโคร่ง ต้มน้ำดื่มร่วมกับรากโด่ไม่รู้ล้ม (เกดสะดุด) เป็นยาแก้อาการปวดเมื่อย, เปลือกต้น ดองเหล้าดื่มเป็นยาบำรุงกำลัง (ลั้วะ)
• เปลือกต้นกำลังเสือโคร่ง มีกลิ่นหอม ดมแก้อาการหน้ามืดตาลาย (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน) 
• เปลือกต้นกำลังเสือโคร่ง นำไปตากแห้งผสมกับ ลำต้นฮ่อสะพายควาย, ม้ากระทืบโรง, โด่ไม่รู้ล้ม, จะค่าน (สะค้าน), ตานเหลือง, มะตันขอ (เล็บเหยี่ยว), ข้าวหลามดง หัว ยาข้าวเย็น, ไม้มะดูก และแก่นฝาง ต้มน้ำดื่มเป็นยาบำรุงกำลัง แก้อาการปวดเมื่อย (คนเมือง)
• เปลือกต้นกำลังเสือโคร่ง ถากออกเป็นแผ่นแล้วนำมาเผาไฟ นำผงถ่านที่ได้มาทาบริเวณฟันผุ แก้อาการปวดฟัน (ลั้วะ)
• เปลือกต้นกำลังเสือโคร่ง ถากออกจากลำต้น พอประมาณตามความต้องการ ใส่ภาชนะ หรือ กาน้ำ ต้มน้ำให้เดือนเคี่ยวไฟอ่อนๆ น้ำสมุนไพรจะเป็นสีแดง (ถ้าปรุงรสให้หอมหวานใช้ชะเอมพอสมควรกับน้ำตาลกรวด) ให้รับประทานขณะน้ำสมุนไพรอุ่นๆ จะมีคุณภาพดียิ่งขึ้น
• ถ้าใช้ดองกับสุรา สีจะแดงเข้ม (ถ้าจะปรุงรสและกลิ่นให้เติมน้ำผึ้ง-โสมตังกุย) สรรพคุณจะแรงขึ้นทวีคูณ ต้นดองกับสุราได้ถึง 3-4 ครั้ง จนกว่าจะหมดสีของสมุนไพร
  เปลือกต้น ทำให้แห้ง แล้วใช้ดมทำให้เส้นเอ็นแข็งแรง

บทนำสมุนไพรกําลังเสือโคร่ง 

กับความเข้าใจผิดๆ ยังมีหลายคนที่กำลังสับสนในชื่อของกำลังเสือโคร่ง ว่าแท้จริงแล้วชื่อต้นไม้ชนิดนี้เป็นพันธุ์ไม้ชนิดนี้ใดกันแน่ ซึ่งมีอยู่ด้วยกัน 3-4 ชนิด ที่ล้วนแล้วแต่เป็นต้นไม้คนละชนิด ต่างสกุล และต่างวงศ์กัน แต่มีสรรพคุณที่เหมือนกันคือ “เป็นยาบำรุงกำลัง”

1. กำลังเสือโคร่ง หรือ กำลังพญาเสือโคร่ง หรือ พญาเสือโคร่ง ชนิดนี้เป็นไม้ยืนต้นสูงประมาณ 20-35 เมตร มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Betula alnoides Buch.-Ham. ex D.Don จัดอยู่ในวงศ์กำลังเสือโคร่ง (BETULACEAE)
2. กําลังเสือโคร่ง ชนิดที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Ziziphus attopensis Pierre จัดอยู่ในวงศ์พุทรา (RHAMNACEAE)
3. นางพญาเสือโคร่ง หรือ ซากุระเมืองไทย ที่มีดอกเบ่งบานสีชมพู เป็นไม้ยืนต้นสูงประมาณ 10-15 เมตร ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Prunus cerasoides จัดอยู่ในวงศ์กุหลาบ
4. กำลังเสือโคร่ง (ไม้พุ่ม) ซึ่งเป็นไม้พุ่มรอเลื้อย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Strychnos axillaris Colebr. และจัดอยู่ในวงศ์กันเกรา
   แต่ที่เราจะกล่าวถึงนี้ คือ กำลังพญาเสือโคร่ง ในชนิดที่ 1 โดยมีรายละเอียดดังนี้

ลักษณะทั่วไปของกำลังเสือโคร่ง

กำลังเสือโคร่ง เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงประมาณ 20-35 เมตร วัดรอบต้นประมาณ 1-2 เมตร เปลือกไม้สีน้ำตาลเทา หรือ เกือบดำ มีต่อมระบายอากาศ (lenticels) เป็นจุดเล็กๆ ขาวๆ กลมบ้าง รีบ้าง ปะปนกันอยู่ เปลือกมีกลิ่นคล้ายการบูร เวลาแก่จะลอกออกเป็นชั้นคล้ายกระดาษ ที่ยอดอ่อน ก้านใบ และช่อดอกมีขนสีเหลือง หรือ สีน้ำตาลปกคลุม ขนเหล่านี้จะลดน้อยลงๆ จนเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยงเมื่อแก่ ลักษณะเนื้อไม้ กระพี้กับแก่นมีสีต่างกันเพียงเล็กน้อย เนื้อไม้สีน้ำตาลอ่อน ออกเหลืองปนขาว หรือค่อนข้างขาว เสี้ยนตรง เนื้ออ่อนข้างละเอียด แข็งพอปานกลาง มีลวดสวยงามไสกบ ตบแต่งง่าย ขัดชักเงาได้ดี

           ใบกำลังเสือโคร่ง มีลักษณะรูปไข่ถึงรูปไข่แกมรูปหอก หรือ รูปหอก ขนาดกว้างประมาณ 1.5-6.5 ซม. และยาวประมาณ 6.55-13.5 ซม. เนื้อใบบางคล้ายกระดาษ หรือ อาจหนา ด้านใต้ของใบมีตุ่ม (gland-datted) โคนใบป้าน หรือ เกือบเป็นเส้นตรง ขอบหยักแบบฟันเลื่อยสองชั้น หรือ สามชั้น ซี่หนักแหลมขอบซี่เรียวแหลม เส้นกลางใบเป็นร่องตื้นๆ ทางด้านหลังใบ เส้นแขนงใบ 7-10 คู่ หูใบเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือแคบเรียงยาว 3-8 มม. ก้านใบเป็นร่องลึกด้านบนยาว 0.5-2.5 ซม.

           ดอกกำลังเสือโคร่ง ออกเป็นช่อ ลักษณะเป็นพวงยาวแบบหางกระรอก ดอกออกตามง่ามใบ แห่งละ 2-5 ช่อ ช่อดอกเพศผู้ และช่อดอกเพศเมียแยกกันอยู่ ช่อดอกเพศผู้ยาว 5-8 ซม. กลีบดอกเป็นรูปโล่ห์ หรือ เกือบกลมมีแกนอยู่ตรงกลาง ปลายค่อนข้างแหลมมีขนที่ขอบ ขนาด 1.1x1-1.2มม. เกสรตัวผู้มี 4-7 ติดอยู่ที่แกนกลาง ช่อดอกเพศเมียยาว 3-9 กลีบรองกลีบดอกไม่มีก้าน มี 3 หยัก ยาวประมาณ 2-2.5 มม. ด้านนอกมีขน รังไข่แบน กรอบนอกเป็นรูปไข่หรือเกือบกลม มีขน ท่อรังไข่ยาวกว่ารังไข่เล็กน้อย ขนาดกว้าง 2.5-3 มม. และยาว 2.5-4 มม. มีปีกบาง และโปร่งแสง ออกดอกระหว่างเดือนพฤศจิกายน-มกราคม และเป็นผลระหว่างเดือนมกราคม-กุมภาพันธุ์

           ผลกำลังเสือโคร่ง ลักษณะแบน กว้าง 2-3 มม. ยาว 2-14 มม. มีปีกบาง และโปร่งแสงอยู่ทั้งสองข้าง ผลแก่ร่วงง่าย

การขยายพันธุ์กำลังเสือโคร่ง

ในสภาพธรรมชาติ ไม้กำลังเสือโคร่ง ขยายพันธุ์โดยเมล็ด สำหรับในทางปฏิบัติจะมีการนำเมล็ดมาเพาะก่อนแล้วจึงย้ายกล้าไปปลูก ส่วนการขยายพันธุ์โดยวิธีอื่นยังมิได้มีการศึกษากัน ข้อมูลเกี่ยวกับการปลูก การเจริญเติบโตและการปรับปรุงพันธุ์ ยังมีการศึกษากันน้อยมาก ส่วนใหญ่แล้วการปลูกจะปลูกโดยทิ้งให้เจริญเติบโตตามธรรมชาติ ไม่ได้มีการเก็บข้อมูลกันอย่างจริงจัง

องค์ประกอบทางเคมี

เปลือกต้นกำลังเสือโคร่ง มีน้ำมันหอมระเหยชนิดหนึ่ง มีกลิ่นฉุนเหมือนน้ำมันระกำ แต่มีรายงานการวิจัยว่า พบสารปรอด Phenolic ในเปลือกต้นกำลังพญาเสือโคร่ง ที่ใช้ดองเหล้า เพื่อทำยาดอง และเป็นรายงานเพียงชิ้นเดียวที่มีการวิจัยในขณะนี้

รูปภาพองค์ประกอบทางเคมีของกำลังเสือโคร่ง

phenolic

ฤทธิ์ทางเภสัชของกำลังเสือโคร่ง

ไม่มีข้อมูลการวิจัยทางเภสัชวิทยา

การศึกษาทางพิษวิทยาของกำลังเสือโคร่ง

ไม่มีข้อมูลการวิจัยทางพิษวิทยา

ข้อแนะนำและข้อควรระวัง

เปลือกต้นกำลังเสือโคร่ง ที่นำมาใช้เป็นสมุนไพรนั้นควรเป็นเปลือกต้นที่มีอายุ 10 ปีขึ้นไป

เอกสารอ้างอิง กำลังเสือโคร่ง 

1. กำลังเสือโคร่ง. สวนพฤกษศาสตร์ตามพระราชเสาวนีย์ กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก
   http://www.dnp.go.th/Pattani_botang
2. กำลังเสือโคร่ง. ฐานข้อมูลพรรณไม้องค์การสวนพฤกษศาสตร์. BGO Plant Database, The Botanical Garden Organization.
3. ภก.นิตย์ธิดา ภัทรธีรกุล. สมุนไพรบรรเทาปวดเมื่อย. คอลัมน์ การส่งเสริมสุขภาพ. วารสารเภสัชกรรมชุมชน.ปีที่ 8 ฉบับที่ 47 เดือนธันวาคม 2552. หน้า 31
4. กำลังพญาเสือโคร่ง. กลุ่มสมุนไพร แก้ฟกช้ำ ข้อเคล็ด ปวดข้อ เส้นเอ็นพิการ. สรรพคุณสมุนไพร 200 ชนิด. โครงการอนุรักษ์พันธุ์กรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
5. เต็ม สมิตินันทน์, 2544. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย. สวนพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิชาการป่าไม้กรมป่าไม้,กรุงเทพฯ.